ESMA’da çalışmaya başlayalı bir ay oldu. Son iki haftadır Müzedeki bilgi panelleri, broşürler, projeksiyon gösterileri… kısacası müzedeki görsel ve işitsel doküman ve araçları hazırlayan Müzeografik Yapım ve İçerik departmanında Graciela, Lucia, Candela, Maria ve Marcelo ile birlikte çalıştık.
Haftaya Marcelo ile La Visita de Las Cinco organizasyonunda video kayıt yaparak başladık. Çünkü düzenlenen etkinlik ve organizasyonların da içerikleri bu departman tarafından oluşturuluyor. Bu etkinlik her ayın son cumartesi günü için bir ve/veya bir grup zorla kaybedilenlerin anısına, onların aileleri ve yakınları ile herkese açık olarak gerçekleştiriliyor. Bu etkinliğin bildiri metni ile video ve fotoğraf gibi görsellerinin hazırlanması bu departman tarafından gerçekleştiriliyor.
Şu sıralar ise bir dönem ESMA’da kalmış gazeteci Miriam Lewin’in Skyvan isimli kitabının sunumu ile Santa Cruz Kilisesi’nden kaybedilen 12 kişi üzerine yapılacak etkinlik için videolar, metinler, fotoğraflar vs. ile bir içerik oluşturulmaya çalışılıyor. Graciela ile birlikte metinler üzerine okuma yaparken Maria ve Candela çağrı metni ve grafikler üzerinde çalışıyordu. Lucia ise sanıkların yargılanma sürecini anlatan projeksiyon gösterisini güncelliyordu. Çünkü Federal Sözlü Mahkeme, ESMA davalarının 29 Kasım’daki duruşmasında 54 sanık hakkında karar verdi.
Duruşma günü müze çalışanlarıyla adliyeye gittik. Halka açık olan karar duruşmasını izleyebilmesi için adliye önüne ekran kurulmuştu. ESMA davası 2012’de, 789 mağdurun öldürülmesinden sorumlu 68 sanığın yargılanmasıyla başlamıştı. Bugüne kadar sanıklardan 14’ü hayatını kaybetti. 5 yıl sonra sonuçlanan davada yargılanan 54 sanıktan 29’u hakkında müebbet hapis, 19’u hakkında 8 yıldan 25 yıla kadar hapis cezası, 6’sı hakkında da beraat kararı verildi. Hakikat arayışı ve adalet mücadelesi 40 yıl önce Madres de Plaza de Mayo, Abuelas de Plaza de Mayo o H.I.J.O.S. gibi kayıp yakınlarının oluşturduğu örgütlenmelerin kurulmasıyla başlamıştı. Bunu CONADEP (Comisión Nacional sobre la Desaparición de Personas), APDH (La Asamblea Permanente por los Derechos Humanos) gibi hakikat komisyonlarının kurulması izledi. Bu 40 yıllık mücadele sonucunda ülke genelindeki gizli gözaltı merkezleri tespit edildi, zorla kaybedilenlerin akıbeti araştırıldı, faillerin birçoğunun yargılanması sağlandı… Bu sebeple de aslında adalet, herkesin 5 yıl değil 40 yıldır beklediği ve bunun için mücadele ettiği bir şeydi. Birçok kişi duruşma bitene kadar orada bekledi. Çünkü bu dava, 789 mağdur ve 830’dan fazla tanıkla Arjantin’in en büyük adli süreçlerinden birisiydi.
Çok şanslısın dedi Candela. Çünkü bu iki hafta boyunca tanık olduğum şey, insanlığa karşı işlenmiş suçların yargılanışı değildi. Geçtiğimiz günlerde Plaza de Mayo Büyükanneleri ESMA’da doğan ve akıbeti bilinmeyen 126. torunun da bulunduğunu açıkladı. Basın toplantısında burada doğup annesinden kaçırılan Adriana şöyle demişti: “Sevgi nefreti yendi.”
